Περίληψη:
Περιεχόμενα
Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η - Πρώτες επισημάνσεις. Παρουσίαση του τρόπου ανάπτυξης του θέματος .
A’ Μ Ε Ρ Ο Σ
1.Η θεωρητική προσέγγιση του συνταγματικού δικαιώματος της ελευθερίας της τέχνης.
Α. Άρθρο 16 ,εδ α’ ,του Σ : Το «άγνωστο» θεμελιώδες δικαίωμα. Μια σύντομη ιστορική επισκόπηση της προέλευσης και της συνταγματικής καθιέρωσης της ελευθερίας της τέχνης.
Β. Η θεώρηση των συνταγματικών ατομικών δικαιωμάτων ως αντικειμενικών συνταγματικών αρχών εκ των οποίων απορρέουν ατομικά δίκαια (δίκαια εξ υποκειμένου) - Η καθιέρωση του δικαιώματος της τέχνης ως μιας αντικειμενικής συνταγματικής αρχής σε αναφορά με την θεωρία των θεσμικών εγγυήσεων. Η αιτιώδης συνάφεια και η αναγκαιότητα μιας ad hoc κρίσης.
Γ.Η ελευθερία της τέχνης , ως μη τελούσα υπό την επιφύλαξη του νόμου (ανεπιφύλακτο συνταγματικό δικαίωμα) αλλά ,οπωσδήποτε, υπό την επιφύλαξη των αρχών του κράτους δικαίου και τις δημοκρατικής πολιτείας.
Δ. Το περιεχόμενο και οι επιμέρους εκφάνσεις του. Η εξωτερική διάσταση του δικαιώματος ως μια conditio sine qua non της εσωτερικής διάστασης.
Ι. Εσωτερική διάσταση: Η ελευθερία της καλλιτεχνικής συνείδησης .
ΙΙ. Η εξωτερική διάσταση-διακρίσεις /εξειδικεύσεις:
α. Η ελευθερία δημιουργίας /παραγωγής και καλλιτεχνικής έκφρασης. Η κατάφωρη αντίθεσή της προς οιονδήποτε προληπτικό έλεγχο.
β. Η ελευθερία κυκλοφορίας και διάδοσης έργων τέχνης . Έργα τέχνης των οποίων η δημιουργία και η διάδοση πραγματοποιούνται εν τω άμα..
γ. Η ελευθερία πρόσβασης του κοινού στο καλλιτεχνικό δημιούργημα.
Ε.Η τέχνη ως έννοια εκπορευόμενη από , και καταλήγουσα στο animus της ανθρώπινης φύσης.. Tο δικαίωμα στην τέχνη ως αποκλειστικό προνόμιο των φυσικών προσώπων -φορέων του εν λόγω δικαιώματος.
ΣΤ. Οι τρεις διαστάσεις του δικαιώματος:
Ι. αμυντικό δικαίωμα ισχύον και στρεφόμενο erga omnes
ΙΙ. προστατευτικό δικαίωμα και
ΙΙΙ .διασφαλιστικό (διεκδικητικό /εξασφαλιστικό) δικαίωμα .
Ζ. Η γενική και εννοιολογική οριοθέτηση , η γενική-κοινωνική και θεσμική εφαρμογή του δικαιώματος και ο εντοπισμός της αιτιώδους συνάφειας: η λυσιτελής μέθοδος αποσόβησης και άρσης «συγκρούσεων» , προκυπτουσών μεταξύ συνταγματικώς προστατευόμενων εννόμων αγαθών. Το ζήτημα των περιορισμών- Ο κοινωνικός σκοπός του δικαιώματος και επίκλησή του προς κάλυψη παρανόμων πράξεων.
Ι. Το ζήτημα του ανεπιφύλακτου αναφορικά προς τους γενικούς περιορισμούς και ο αποκλεισμός θέσης (εκ μέρους του κοινού νομοθέτη) ειδικών περιορισμών .Οι γενικές οριοθετήσεις ως μέσο χάραξης των ορίων άσκησης ενός ανεπιφύλακτου δικαιώματος.
II. Νομική ακριβολογία: η οριοθέτηση κι ο περιορισμός πρέπει να εκλαμβάνονται ως δύο διαφορετικές έννοιες.
Η. Η οριοθέτηση της ελευθερίας της τέχνης δια των γενικών ρητρών του Συντάγματος.
Ι. Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια (Σ άρθρο 2 παρ.1) και τα χρηστά ήθη (Σ άρθρο 5 παρ.1)
-κατευθυντήριες αρχές της ερμηνείας όλων των κανόνων δικαίου
ΙΙ. Τα δικαιώματα των άλλων (Σ άρθρο 5,παρ. 1, in fine)
ΙΙΙ. Η καταχρηστική άσκηση δικαιώματος και ο κοινωνικός του σκοπός (Σ άρθρο 25, παρ.2 και 3)
2. Το πρόβλημα του ορισμού. Ο ορισμός της τέχνης ( «τι είναι τέχνη ;») ως μέσο μετάβασης από τη νομική θεωρία στην δικαστηριακή πρακτική.
Α. Η ανυπαρξία ορισμού της τέχνης εντός των συνταγματικών και λοιπών νομοθετικών διατάξεων και η παραδοχή της αναγκαιότητας εξεύρεσης ενός, προκειμένου να προστατευθεί πράγματι το δικαίωμα .
Β.Η αδυναμία εξεύρεσης (ενός και μόνου ) ορισμού λόγω της εξάρτησής του από τις εκάστοτε κοινωνικοηθικές αναζυμώσεις ,μεταβολές και εξελίξεις. Ο ορισμός ως μέσο ουσιαστικής προστασίας της ελευθερίας της τέχνης και όχι ως αυτοσκοπός.
Γ. Η ετυμολογία της λέξης -οι κατά καιρούς δοθέντες εκ νομικών, καλλιτεχνών και φιλοσόφων ,ορισμοί. Επιστροφή στις νομικές επινοήσεις. Ο αρνητικός ορισμός και η άρνηση παρείσφρησης ποιοτικών κριτηρίων .
3.Μια σύντομη αναφορά στην ελευθερία της τέχνης και την προστασία αυτής εκτός των ελληνικών συνόρων, στα πλαίσια της Ε.Ε.
Α.Η κοινοτική ρύθμιση και παράθεση δύο σχετικών αποφάσεων του Ευρωπαϊκού δικαστηρίου ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Στρασβούργου (ΕυρΔΔΑ).
Ι.Η ρύθμιση της ΕΣΔΑ .Η μη ειδική αναφορά στο δικαίωμα της τέχνης και η παροχή περιορισμένης προστασίας που προβλέπεται από το άρθρο 10 της ΕΣΔΑ.
ΙΙ.X93 Δύο ενδεικτικές αποφάσεις του ΕυρΔΔΑ ,οι προσφεύγοντες στο οποίο επικαλέστηκαν την παράβαση σε βάρος τους του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ.
α. Η υπόθεση Άγγλου σκηνοθέτη, ταινία του οποίου απαγορεύθηκε να κυκλοφορήσει στην Αγγλία επειδή θεωρήθηκε βλάσφημη ως προσβάλλουσα την Αγγλική Εκκλησία ( Case Wingrove v. United Kingdom)
β.H υπόθεση Ελβετού ζωγράφου ,δημιουργού πινάκων που κατασχέθηκαν επειδή προκάλεσαν το κοινό αίσθημα και προσέβαλαν την δημόσια αιδώ ( Case Josef Felix Mϋller and others v. Switzerland).
Β’ Μ Ε Ρ Ο Σ - Εξέταση των πιο χαρακτηριστικών αποφάσεων της ελληνικής νομολογίας , ανάλυση και κριτική των σημείων στα οποία γίνεται άμεση αναφορά στα ζητήματα της ελευθερίας της τέχνης.
1. Οι πρώτες επισημάνσεις. Η προστασία της νεότητας και ο ρόλος της έννοιας του άσεμνου - Ό,τι είναι τέχνη δεν είναι άσεμνο. ’Η, ό, τι είναι άσεμνο δεν είναι τέχνη; Η (επισφαλής) τακτική των ελληνικών δικαστηρίων.
2.X98Κατάσχεση φυλλαδίων με τίτλο «Βοκκακίου το δεκαήμερον» επειδή το περιεχόμενο τους θεωρήθηκε άσεμνο.
3.Κατάσχεση της εφημερίδας «Αθηναϊκή» λόγω περιγραφής εικόνων που κρίθηκαν άσεμνες και δεν ήταν έργα τέχνης ή επιστήμης.
4.Aπαγόρευση κυκλοφορία άσεμνων εικόνων ,άσχετων προς την καλλιτεχνική δημιουργία - Διαχωρισμός έργων τέχνης από πορνογραφήματα.
5.«Το αρμένισμα» (του Μένη Κουμανταρέα) - Η αντιμετώπιση των «άσεμνων» φράσεων ως μερών ενός ενιαίου συνόλου, αίρει τον τυχόν άσεμνο χαρακτήρα του βιβλίου.
6.«Το Όνειρο» και «Το Σώμα»(του Ηλία Πετρόπουλου) -Μία πρώτη απόπειρα προσδιορισμού της έννοιας της τέχνης και διατύπωση συναφών προβληματισμών.
7.«Post Comediam» -Διατύπωση της άποψης ότι ό, τι είναι πορνογραφικό δεν είναι έργο τέχνης (αλλά όχι αντίστροφα: ο, τι είναι έργο τέχνης δεν είναι πορνογραφικό) - Προστασία της νεότητας.
8.«Le Ore» και «Playmen» -Διευκρινήσεις περί του ευμετάβλητου χαρακτήρα της δημοσίας αιδούς και του ασέμνου.
9.Η κινηματογραφική ταινία «Ε». Επιδερμική αναφορά στο καταργημένο και επανατεθειμένο (με το Σύνταγμα του 1975) άρθρο 16 .Παράθεση ορισμών της τέχνης.
10. «Το εγχειρίδιον του καλού κλέφτη» -Ο ΑΠ κρίνει ότι είναι απαραίτητη η εν συνόλω εξέταση του έργου προκειμένου να διαγνωσθεί ο τυχόν άσεμνος χαρακτήρας του -Παράλειψη διευκρίνησης ότι το έργο πρέπει να είναι έργο τέχνης ή επιστήμης.
11. Προβολή άσεμνης ταινίας σε κινηματογράφο του είδους και σχετικές αποφάσεις- Διασαφήνιση της έννοιας της δημοσίας αιδούς και εξάρτηση αυτής από τον χώρο παρουσίασης του έργου και των αποδεκτών του. Εφαρμογή των εν λόγω παραμέτρων και σε περιπτώσεις που το κοινό αίσθημα προσβάλλεται από ένα έργο τέχνης.
12.Παράνομος περιορισμός εργασίας αγιογράφων, μη αποφοίτων σχολής καλών τεχνών-«Παράλειψη» θεσμικής προσαρμογής της ελευθερίας της τέχνης στο, συνταγματικώς κατοχυρωμένο δικαίωμα κ και θεσμό της εργασίας ( Σ 22 παρ. 1) και εξειδίκευσης του στο δικαίωμα καλλιτεχνικής εργασίας.
13.Ζωγραφικοί πίνακες ,εκτεθειμένοι σε κεντρικό δρόμο της Λάρισας-Διαπίστωση των δυσκολιών εξεύρεσης ορισμού της τέχνης και αναφορά σε βασικά κριτήρια που πρέπει να πληροί το έργο τέχνης. Η προστασία της νεότητας σε συνάρτηση προς τον χώρο έκθεσης του έργου.
14.Η κινηματογραφική ταινία του Μ. Scorsese «Ο τελευταίος πειρασμός»,βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Ν. Καζαντζάκη-Καθύβριση θρησκεύματος και προσβολή της προσωπικότητας των πιστών. Στάθμιση των συνταγματικών εννόμων αγαθών. Αποδοχή του καλλιτεχνικού χαρακτήρα της ταινίας.
Σ Υ Μ Π Ε Ρ Α Σ Μ Α - Μήπως η ελευθερία της τέχνης παραμένει ένα άγνωστο δικαίωμα για τους Έλληνες εφαρμοστές του δικαίου;
Π Α Ρ Α Ρ Τ Η Μ Α
ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
|