Περίληψη:
Στο αντιπροσωπευτικό σύστημα ή έμμεση δημοκρατία, ο λαός
αντιπροσωπεύεται από συλλογικά όργανα, τα οποία αναδεικνύονται με εκλογές. Ο
λαός με τη διαδικασία των εκλογών επιλέγει ανάμεσα σε περισσότερα πρόσωπα,
εκείνα που θέλει να τον αντιπροσωπεύουν, χωρίς να καθορίζει τι περιεχόμενο θα έχει
η εκάστοτε δήλωση βούλησης των αντιπροσώπων (προσωπικός χαρακτήρας
εκλογών). Αντίθετα, στην άμεση Δημοκρατία, ο ίδιος ο λαός παίρνει τις πολιτικές
αποφάσεις, μέσω του θεσμού του δημοψηφίσματος (ουσιαστικό περιεχόμενο
δημοψηφίσματος).
Η εμφάνιση και λειτουργία των πολιτικών κομμάτων, οδήγησε στη
διαμόρφωση μιας νέας μορφής πολιτεύματος, της «μικτής» Δημοκρατίας και
μετέβαλε καθοριστικά τον χαρακτήρα των εκλογών. Πλέον, οι πολίτες στη μεγάλη
τους πλειονότητα, δεν εκλέγουν πρόσωπα, αλλά ψηφίζουν κόμματα και εκφράζουν τη
θέλησή τους υπέρ συγκεκριμένου πολιτικού προγράμματος (δημοψηφισματικός
χαρακτήρας των εκλογών).
Όπως είδαμε παραπάνω, το Σύνταγμα καθιερώνει ορισμένες θεμελιώδεις
αρχές, που διέπουν το εκλογικό δικαίωμα και τη διεξαγωγή της ψηφοφορίας και
δεσμεύουν και τις τρεις συντεταγμένες λειτουργίες. Πρόκειται για τις εξής αρχές: α)
την αρχή της καθολικής ψηφοφορίας, σύμφωνα με την οποία εκλογικό δικαίωμα
έχουν χωρίς εξαιρέσεις όλοι οι ενήλικοι πολίτες, β) την αρχή της άμεσης
ψηφοφορίας, η οποία πραγματώνεται όταν δε μεσολαβεί άλλη βούληση μεταξύ του
εκλογέα και του αποτελέσματος της σκοπούμενης εκλογής, γ) την αρχής της
μυστικής ψηφοφορίας, η οποία υλοποιείται όταν η ψηφοφορία διεξάγεται κατά
τέτοιο τρόπο, ώστε να μην είναι δυνατή η αποκάλυψη του περιεχομένου της ψήφου
53
του εκλογέα, δ) την αρχή της ατομικότητας, σύμφωνα με την οποία, ο ψηφοφόρος
προβαίνει στην άσκηση του σχετικού δικαιώματός του ως άτομο και όχι ως μέλος
κάποιας μερικότερης ομάδας, ε) την αρχή της υποχρεωτικής ψήφου, στ) την αρχή
της ελευθερίας και της γνησιότητας της ψηφοφορίας, ζ) τις αρχές της ολικής
ανανέωσης και της ταυτόχρονης διεξαγωγής των εκλογών, η) την αρχή της
ισότητας της ψήφου, την οποία εκφράζουν τα εξής δυο αξιώματα: πρώτον, ότι κάθε
εκλογέας έχει μια μόνο ψήφο και δεύτερον, ότι όλες οι ψήφοι έχουν την ίδια εκλογική
ενέργεια και βαρύτητα και θ) την αρχή της προσωπικής ψηφοφορίας.
Στο άρθρο 51§3 του Συντάγματος, ορίζονται τα προσόντα εκλογιμότητας, τα
οποία είναι δυο: η ελληνική ιθαγένεια και η ενηλικότητα, ενώ στο εδ.β΄ του ίδιου
άρθρου ορίζονται περιοριστικά οι περιπτώσεις, στις οποίες η νομοθετική εξουσία
μπορεί να περιορίζει το εκλογικό δικαίωμα. Πρέπει να σημειωθεί, ότι υπάρχουν
ειδικές κατηγορίες εκλογέων, των οποίων η αυτοπρόσωπη εμφάνιση στο εκλογικό
τμήμα, στο οποίο είναι εγγεγραμμένοι είναι αδύνατη και ότι η νομοθετική ρύθμιση
της άσκησης του εκλογικού δικαιώματος από αυτές τις ιδιαίτερες κατηγορίες είναι
θεμελιώδους σημασίας, διότι αποτελεί υλοποίηση της αρχής της καθολικότητας.
Το άρθρο 55§1 του Συντάγματος αναφέρεται στις θετικές προϋποθέσεις
εκλογής στο βουλευτικό αξίωμα, οι οποίες είναι η ηλικία, η ιθαγένεια και η νόμιμη
ικανότητα του εκλέγειν. Οι αρνητικές προϋποθέσεις (κωλύματα), δηλαδή οι
προϋποθέσεις που δεν πρέπει να συντρέχουν για να εκλεγεί κάποιος βουλευτής, διότι
διαφορετικά εμποδίζεται η ανακήρυξή του ως υποψηφίου, όπως επίσης και η εκλογή
του στο βουλευτικό αξίωμα, ορίζονται στο άρθρο 56 του Συντάγματος. Τέλος, το
ασυμβίβαστο του βουλευτικού αξιώματος προς ορισμένα έργα ή ιδιότητες,
καθιερώνεται στο άρθρο 57 του Συντάγματος. Η παράβαση των διατάξεων 55,56 και
54
57 του Συντάγματος επιφέρει έκπτωση από το βουλευτικό αξίωμα, αρμόδιο δε επί
υποθέσεων αναφερόμενων στην έκπτωση των βουλευτών είναι το ΑΕΔ.
Όσον αφορά στη διαδικασία της εκλογής, αυτή περιλαμβάνει τρία στάδια: 1)
την προδικασία, 2) τη διεξαγωγή της ψηφοφορίας, 3) τη διανομή των ψήφων, τη
διαπίστωση του εκλογικού αποτελέσματος από το Πρωτοδικείο και την ανακήρυξη
των εκλεγέντων από αυτό. Ο εκλογικός κώδικας περιγράφει αναλυτικά όλη την
εκλογική διαδικασία.
Στην ανάλυση που προηγήθηκε, έγινε επίσης λόγος, για την έννοια του
εκλογικού συστήματος και τα είδη αυτού. Ιστορικά στην Ελλάδα έχουν εφαρμοστεί
συνολικά 15 διαφορετικά εκλογικά συστήματα και με τον τελευταίο νόμο, τον
3231/2004, το εκλογικό σύστημα της χώρας μας ανήκει στην κατηγορία της
ενισχυμένης αναλογικής, συνδυάζοντας στοιχεία απλής αναλογικής και πλειοψηφικού
συστήματος.
Τέλος, ερευνάται η αρμοδιότητα του ΑΕΔ να ελέγχει το κύρος των εκλογών,
σε περιπτώσεις που αυτό αμφισβητείται.
|