Περίληψη:
Η σύγχρονη δημοκρατία είναι βαθιά συνυφασμένη με τα ανθρώπινα
δικαιώματα. Ως μόρφωμα πολιτειακής οργάνωσης είναι το πρώτο ιστορικά στο
οποίο ο λαός είναι θεμέλιο και πηγή της εξουσίας, εκκινώντας από τις πόλεις
κράτη της αρχαίας Ελλάδας. Τη σύγχρονή της όμως μορφή και ταυτόχρονα τη
στενή σύνδεσή της με τα θεμελιώδη δικαιώματα απέκτησε από την περίοδο των
επαναστάσεων και του Γαλλικού Διαφωτισμού, οπότε και αναπτύχθηκε στο
πλαίσιο της κεντρικής ιδέας του κράτους δικαίου. Το κράτος δικαίου διακρίνεται
σε τυπικό, που συνίσταται στη διασφάλιση διαδικασίας για την επέμβαση της
κρατικής εξουσίας στα δικαιώματα των πολιτών και στην ισότητα απόλαυσης των
ελευθεριών, και σε ουσιαστικό, που προσθέτει και αξιολογικά στοιχεία
ουσιαστικής δικαιοσύνης στις νομοθετικές επιλογές της Πολιτείας, που συνήθως
εκφράζονται μέσω κοινωνικών παροχών και ρυθμίσεων. Εξέλιξη και συμπλήρωμα
του κράτους δικαίου αποτελεί το κοινωνικό κράτος πρόνοιας, το οποίο αποτελεί
απάντηση στη σύγχρονη κοινωνία της διακινδύνευσης. Το απαραβίαστο του
κράτους δικαίου συνιστά προϋπόθεση προστασίας της δημοκρατικής αρχής, με
βάση το σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων και την αρχή της διάκρισης των
λειτουργιών.
Τα συνταγματικά δικαιώματα με κριτήριο τη ρυθμιστική τους ύλη διακρίνονται
σε πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά βάσει του άρθρου 5 § 1 του Συντάγματος.
Με βάση όμως την παραδοσιακή θεωρία των status (που χρησιμοποιεί ως
κριτήριο το περιεχόμενο της πράξης του αποδέκτη), υπάγονται είτε στον status
negativus, ο οποίος ενσωματώνει αξίωση των πολιτών έναντι της Κράτους για
αποχή, είτε στον status activus, ο οποίος αναφέρεται στα λεγόμενα πολιτικά
δικαιώματα, δηλαδή στην αξίωση για συμμετοχή στα κοινά και στην άσκηση της
εξουσίας, είτε στον status positivus (socialis), που εμπεριέχει τα κοινωνικά
δικαιώματα, προστατεύοντας μερικότερες πτυχές της υπόστασης του ανθρώπου.
Τα συνταγματικά δικαιώματα έχουν φορέα το κάθε φυσικό πρόσωπο (ή τους
πολίτες ειδικότερα και κατά περίπτωση), τα νομικά πρόσωπα υπό προϋποθέσεις
και αποδέκτη το κράτος, τα ΝΠΔΔ και αναπτύσσουν διαπροσωπική ενέργεια
βάσει ρητής συνταγματικής διάταξης (άρθρο 25 § 1). Οι μεταξύ τους σχέσεις και
οι περιορισμοί τους στο πλαίσιο μιας συνταγματικής δημοκρατίας διέπονται από
τις αρχές της νομιμότητας, της ειδικότητας, της αναλογικότητας και της
πρακτικής εναρμόνισης. Ελλιπής είναι η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
στο πλαίσιο της κοινοτικής έννομης τάξης, καθώς αφΆ ενός μεν αποτελεί sui
generis διεθνή οργανισμό που τείνει σε ομοσπονδίωση, χωρίς δηλαδή να είναι
ακόμα ολοκληρωμένο
κρατικό μόρφωμα, αφΆ ετέρου δε θέτει στο επίκεντρό της την προστασία
οικονομικής φύσεως δικαιωμάτων προς διευκόλυνση και ενίσχυση της ενιαίας
αγοράς εντός του κοινοτικού χώρου. Τέλος, η συνταγματική προστασία των
θεμελιωδών δικαιωμάτων συμπληρώνεται και με τις διατάξεις της
υπερνομοθετικής ισχύος Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
|