ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παιδεία και η ακαδημαϊκή ελευθερία αποτελούν κοινωνικά δικαιώματα και η προστασία τους είναι βασική αποστολή του κράτους. Η ακαδημαϊκή ελευθερία κατοχυρώνεται εκτός και εντός πανεπιστημίου υπέρ των ακαδημαϊκών διδασκάλων, του διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού και των φοιτητών. Περιλαμβάνει την δυνατότητα ελεύθερου καθορισμού του περιεχομένου και της μορφής του αντικειμένου της έρευνας και της διδασκαλίας. Οι φορείς της συμμετέχουν σε όλες τις δραστηριότητες του πανεπιστημίου και εντός του πανεπιστημίου απολαμβάνουν πλήρη ελευθερία με το θεσμό του πανεπιστημιακού ασύλου. Το δικαίωμα υπόκειται σε περιορισμούς που υπαγορεύονται από την αιτιώδη συνάφεια. Τα πανεπιστήμια είναι ιδρύματα με πλήρη αυτοδιοίκηση που βρίσκονται υπό την εποπτεία του κράτους το οποίο υποχρεούται να τα ενισχύσει οικονομικά. Λήμματα: - πανεπιστημιακό άσυλο - αυτοδιοίκηση των Α.Ε.Ι. - φοιτητικοί σύλλογοι - δημόσιος λειτουργός

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην παρούσα εργασία επιχειρείται μια προσέγγιση του άρθρου 16 Συντάγματος, σχετικά με την Συνταγματική προστασία πανεπιστημίων. Δικαίωμα και θεσμική εγγύηση αποτελεί η ακαδημαϊκή ελευθερία, χωρίς όμως να αποκλείονται και περιορισμοί, όπως η υπακοή στο Σύνταγμα. Τα ΑΕΙ αποτελούν ΝΠΔΔ πλήρως αυτοδιοικούμενα ορίζοντας τα ίδια τον τρόπο διοίκησης και οικονομικής τους οργάνωσης με συμμέτοχο, βέβαια, στην πράξη την πολιτεία. Ιδρύονται από το κράτος και είναι μόνο δημόσιου χαρακτήρα, πρόβλεψη που προβληματίζει αρκετά και, κατά την προσωπική μου άποψη, χρίζει αναθεώρησης. Πρέπει να σημειωθεί ότι δρουν σε αυτά φοιτητικοί σύλλογοι που θα πρέπει να αντιπροσωπεύουν την πλειονότητα των σπουδαστών, ενώ οι καθηγητές χαρακτηρίζονται ως δημόσιοι λειτουργοί, με κάποιες βασικές διαφορές από τους δημοσίους υπαλλήλους. Επίσης, γίνεται μια αναφορά στο πανεπιστημιακό άσυλο, ενώ παράλληλα εντοπίζονται αναλύσεις και απόψεις ανθρώπων σχετικών με την ανώτατη εκπαίδευση. Όπως και προσωπικά σχόλια.

Η ακαδημαϊκή ελευθερία καθιερώνεται από το σύνταγμα ως μια ειδικότερη εκδήλωση της ελευθερίας της επιστημονικής έρευνας και διδασκαλίας στα πανεπιστήμια και στα άλλα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Κατά το άρθρο 16 του Συντάγματος ¨ η επιστήμη, η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθερες, η δε ανάπτυξη και η προαγωγή αυτών αποτελεί υποχρέωση του κράτους. Η ακαδημαϊκή ελευθερία και η ελευθερία της διδασκαλίας δεν απαλλάσσουν από το καθήκον υπακοής στο Σύνταγμα.¨ Το Σύνταγμα του 1975 όπως και τα προγενέστερα, περιέχει διατάξεις που προστατεύουν την εν γένει ελευθερία της γνώμης όπως αυτή του άρθρου 14 παράγραφος 1 πού ορίζεται ότι ¨Έκαστος δύναται να εκφράζει και να διαδίδει προφορικά, γραπτά και δια του τύπου τους στοχασμούς του, τηρώντας τους νόμους του κράτους¨. Η ελευθερία της γνώμης αποτελεί μητρικό δικαίωμα για πολλά άλλα δικαιώματα της πνευματικής υπόστασης του ανθρώπου. Σε αυτή την κατηγορία δικαιωμάτων ανήκει και η ακαδημαϊκή ελευθερία. Εκτός όμως από τη γενική αυτή διάταξη, στο Σύνταγμα του 1975 περιέχονται και άλλες, νέες, όπως αυτή του άρθρου 16 παράγραφος 1 , που αναφέρθηκε παραπάνω, που προστατεύουν ειδικότερα την ακαδημαϊκή ελευθερία. Η ελευθερία της επιστημονικής έρευνας και διδασκαλίας στο πλαίσιο του πανεπιστημίου ή άλλου ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος καθορίζεται κυρίως από τρεις άλλες διατάξεις του άρθρου 16, οι οποίες την προσδιορίζουν : « Η ακαδημαϊκή ελευθερία και η ελευθερία της διδασκαλίας δεν απαλλάσσουν από το καθήκον υπακοής στο Σύνταγμα» ( παρ. 1,β) « Η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται από ιδρύματα πού αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, πλήρως αυτοδιοικούμενων. Τα ιδρύματα αυτά τελούν υπό την εποπτεία του κράτους» (παρ. 5,α) « Οι καθηγητές των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων είναι δημόσιοι λειτουργοί. Το λοιπό διδακτικό προσωπικό αυτών επιτελεί επίσης δημόσιο λειτούργημα.» (παρ.6,α) Από το συνδυασμό αυτών των διατάξεων προκύπτει το περιεχόμενο και η έννοια της ακαδημαϊκής ελευθερίας. Με αυτές τις διατάξεις θεμελιώνεται το ατομικό δικαίωμα της ακαδημαϊκής ελευθερίας αλλά και ο θεσμός του αυτοδιοικούμενου πανεπιστημίου, που, διαθέτοντας οικονομική και διοικητική αυτοτέλεια προωθεί με τον καλύτερο τρόπο την ακαδημαϊκή ελευθερία. Φορείς της ακαδημαϊκής ελευθερίας είναι οι καθηγητές των πανεπιστημίων και των άλλων ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, το υπόλοιπο διδακτικό προσωπικό και οι φοιτητές. Ο ακαδημαϊκός δάσκαλος δεν είναι απλός δημόσιος υπάλληλος αλλά «δημόσιος λειτουργός» και έτσι απολαμβάνει μεγαλύτερων εγγυήσεων προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας κάτι που είναι απαραίτητο για το έργο του δηλαδή την προαγωγή της ελεύθερης επιστημονικής έρευνας και διδασκαλίας . Η ακαδημαϊκή ελευθερία περιορίζεται, τόσο από την ίδια την οργάνωση και λειτουργία του αυτοδιοικούμενου πανεπιστημίου(χώροι διδασκαλίας, ωράριο κ.α) , το Σύνταγμα και τους Νόμους. Το «καθήκον υπακοής» δε σημαίνει υπακοή σε οδηγίες , διαταγές ή γνώμες των εκάστοτε κυβερνήσεων. Τέλος, η ακαδημαϊκή ελευθερία συνδέεται άμεσα με την πολιτική με την έννοια της εισαγωγής της πολιτικής σκέψης μέσα στα πανεπιστήμια αλλά και την ολοκληρωμένη ανάδειξη και καταμέτρηση των πολιτικών συνεπειών της επιστημονικής γνώσης. Ακαδημαϊκή ελευθερία σημαίνει πλουραλισμός, ελεύθερος επιστημονικός διάλογος, ελεύθερη επιστημονική έρευνα και διδασκαλία για την πρόοδο και την ευημερία της ανθρωπότητας και όχι της εκάστοτε πολιτικής εξουσίας.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: H παιδεία αποτελεί μητρικό δικαίωμα το περιεχόμενο του οποίου πρέπει να διαμορφώνεται και να εξελίσσεται στις διαρκώς μεταβαλλόμενες νομικές συνθήκες στο πλαίσιο της ελεύθερης κυκλοφορίας προσώπων και κεφαλαίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ενόψει και της εισδοχής του Ευρωπαϊκού Συντάγματος στις συνταγματικές τάξεις των κρατών-μελών της.

Η ακαδημαΪκή ελευθερία που καθιερώνεται από το Σύνταγμα του 1975 στο άρθρο 16, παρ.1 αποτελεί μία ειδικότερη εκδήλωση της ελευθερίας της επιστημονικής έρευνας και της διδασκαλίας στα πανεπιστήμια και τα άλλα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα Α.Ε.Ι. Η συνταγματική προστασία της ακαδημαϊκής ελευθερίας έχει δύο όψεις: α. Θεσπίζεται μια ατομική ελευθερία που έγκειται στην ελευθερία επιλογής του περιεχομένου και της μεθόδου της επιστημονικής έρευνας, όσο και της διδασκαλίας των πορισμάτων αυτής. β. Ιδρύεται μια «θεσμική εγγύηση» που προστατεύει λειτουργικά την ελευθερία της επιστημονικής έρευνας και διδασκαλίας με το θεσμό της αυτοδιοίκησης των Α.Ε.Ι. γ. Ιδρύει ατομικό δικαίωμα για επιστήμονα και ερευνητή, ασχέτως αν αυτός έχει ή όχι την ιδιότητα του ακαδημαϊκού δασκάλου.