ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην παρούσα εργασία γίνεται μία προσέγγιση του περιεχομένου του δικαιώματος κοινωνικής ασφάλισης, όπως κατοχυρώνεται στο άρθρο 22 παρ. 5 του ελληνικού Συντάγματος, μέσω της χρήσης των μεθόδων ερμηνείας που μας παράσχει η μεθοδολογία του δικαίου, προσαρμοσμένων φυσικά στην ιδιαίτερη φύση της ερμηνείας που προσιδιάζει στις συνταγματικές διατάξεις. Μέσα από τις μεθόδους ερμηνείας, και δή μέσω της λογικής και συστηματικής μεθόδου, διαγράφεται ο σύγχρονος ρόλος και έννοια της κοινωνικής ασφάλισης. Ο θεσμός εξελίσσεται σε ευρύτερη μορφή προστασίας, όπου παρατηρείται διεύρυνση του ρόλου της, επέκταση τόσο του υλικού όσο και του προσωπικού πεδίου εφαρμογής της. Η κοινωνική ασφάλιση καθίσταται ένα ολοκληρωμένο σύστημα κοινωνικής προστασίας.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το άρθρο 22 παρ. 5 του Συντάγματος κατοχυρώνει την κοινωνική ασφάλιση ως θεσμό, ως αντικειμενική αρχή του δικαίου, από την οποία απορρέει το κοινωνικό δικαίωμα για κοινωνική ασφάλιση. Προστατευόμενο αγαθό είναι η ανθρώπινη υπόσταση. Ως εκ τούτου, η κοινωνική ασφάλιση, δεν είναι παρεπόμενο της εν ευρύτητα νοουμένης εννοίας της εργασίας, πόσο μάλλον της εξαρτημένης εργασίας, παρά τη ρητή πρόβλεψη στο συνταγματικό κείμενο (άρθρο 22 παρ. 5). Φορείς του, συνεπώς, είναι αφενός μεν όλοι οι εργαζόμενοι, ανήλικοι και ενήλικοι αλλοδαποί και ημεδαποί, αφετέρου δε , υπό την καθοριστική επίδραση της αρχής του κοινωνικού κράτους (άρθρο 25 του Συντάγματος), όλοι εκείνοι που χρήζουν αρωγής κοινωνικής, όπως οι ανάπηροι και οι γέροντες, αδιάφορα αν ασκούν ή όχι ορισμένο επάγγελμα. Αποδέκτης του δικαιώματος είναο το Κράτος, από το οποίο οι φορείς αξιώνουν θετική παροχή (facere). Οι κυριότεροι ασφαλιστικοί κίνδυνοι, τους οποίους καλύπτει ο θεσμός της κοινβωνικής ασφάλισης είναι το γήρας, ο θάνατος, η ασθένεια, το εργατικό ατύχημα κ.ά. Στην ελληνική θεωρία γίνεται δεκτό, ότι το κοινωνικό δικαίωμα για ασφάλιση θεμελιώνει ένα σχετικό κοινωνικό κεκτημένο, με την έννοια ότι, από τη στιγμή που ο κοινός νομοθέτης υλοποιήσει το περιεχόμενο ορισμένου κοινωνικού δικαιώματος εμποδίζεται πλέον να το καταργήσει ολοκληρωτικά και αυθαίρετα, επιτρέπεται εντούτοις, να το περιορίσει. Η συνταγματική κατοχύρωση της κοινωνικής ασφάλισης ως θεσμού σημαίνει, ότι καλύπτεται η ουσία του θεσμού, οι βασικές αρχές του, στις οποίες εμπίπτουν, μεταξύ άλλων, η αρχή της αναλογίας εισφορών και παροχών, η καθολική κάλυψη του εργαζόμενου πληθυσμού και ο υποχρεωτικός και δημόσιος χαρακτήρας της κοινωνικής ασφάλισης. Αγώγιμη αξίωση του ατόμου κατά του Κράτους για καθορισμένη κατά το είδος και τη διάρκειά της παροχή δεν μπορεί να θεμελιωθεί. Το κοινωνικό δικαίωμα για ασφάλιση μπορεί να δώσει έρεισμα για τον περιορισμό άλλων συνταγματικών δικαιωμάτων. Τέλος, γίνονται δεκτοί περιορισμοί της ευρείας ελευθερίας του κοινού νομοθέτη να διαμορφώνει το περιεχόμενο της κοινωνικής ασφάλισης, οι οποίοι απορρέουν από τον ίδιο τον πυρήνα του δικαιώματος, από την αρχή της ισότητας και από διεθνή κείμενα δεσμευτικά για την Ελλάδα.

Η εργασία πραγματεύεται τη συνταγματική κατοχύρωση του δικαιώματος για κοινωνική ασφάλιση στο άρθρο 22§5 του Συντάγματος 1975/2001. Αρχικά επιχειρείται προσδιορισμός του προστατευόμενου αντικειμένου της διάταξης, δηλαδή εννοιολογική οριοθέτηση της κοινωνικής ασφάλισης. Στη συνέχεια εξετάζεται η νομική διάπλαση της συνταγματικής κατοχύρωσης της κοινωνικής ασφάλισης αφενός ως θεσμού (η ειδικότερη ρύθμιση του οποίου εμπίπτει στη γενική ρυθμιστική αρμοδιότητα του κοινού νομοθέτη) και αφετέρου ως δικαιώματος του ευρύτερου κοινωνικού χώρου στις τρεις διαστάσεις του (αμυντική-προστατευτική-διασφαλιστική). Τέλος, συνοψίζονται τα ζητήματα σύμπραξης συνταγματικού και κοινού νομοθέτη ως προς την οριοθέτηση του γενικού περιεχομένου της κοινωνικής ασφάλισης από τον τελευταίο.

Περιεχόμενα ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α. Εισαγωγή I. Το ελάχιστο περιεχόμενο του άρθρου 22 παρ. 4 του Συντάγματος II. Ορισμός III. Ιστορία του θεσμού IV. Βασικά Γνωρίσματα V. Πηγές Δικαίου i. Σύνταγμα ii. Διεθνείς Συμβάσεις και Κοινωτικό δίκαιο iii. Τυπικοί Νόμοι iv. Κανονιστικές πράξεις v. Αρχές Δικαίου vi. Νομολογία vii. Έθιμα viii. Συλλογικές Συμβάσεις εργασίας VI. Επιδιώξεις του θεσμού VII. Αυτόνομος κλάδος δικαίου VIII. Η έννομη σχέση της κοινωνικής ασφάλισης. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β. I. Έννοια « Υποχρεωτικής και αυτοδίκαιας ασφαλίσεως » II. Συνέπειες III. Εξαιρέσεις ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ. I. Ασφαλιστικοί κίνδυνοι 1) Γενικές παρατηρήσεις 2) Βασικά γνωρίσματα ασφαλιστικών κινδύνων i. Η νομοθετική πρόβλεψη ii. Η αβεβαιότητα iii. Η μελλοντική εμφάνιση 3) ΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ II. Κατηγορίες ασφαλιστικών κινδύνων 1) Ασθένεια 2) Μητρότητα 3) Αναπηρία 4) Εργατικό ατύχημα και επαγγελματική ασθένεια 5) Γηρατειά 6) Θάνατος προστάτη οικογενείας 7) Ανεργεία 8) Οικογενειακά βάρη ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ I. Ασφαλιστικές εταιρείες ως φορείς κοινωνικής ασφαλίσεως II. Διάκριση ιδιωτικών και Δημόσιων φορέων ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε Συμπέρασμα ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ Επιμέρους ζητήματα Κοινωνικής Ασφάλισης – Νομολογία Βιβλιογραφία