Η εργασία αυτή κρίθηκε αναγκαίο να περιλάβει ιστορικά στοιχεία της διαχρονικής ανάπτυξης του θεσμού της τοπικής αυτοδιοίκησης από την αρχαιότητα έως σήμερα, προκειμένου να είναι άμεσα κατανοητή η εξέλιξη του θεσμού. Εν συνεχεία αναλύονται βασικά στοιχεία και έννοιες γύρω από την διοίκηση και την αυτοδιοίκηση, την διοικητική διαίρεση της χώρας, σε συνδυασμό με το περιεχόμενο του ισχύοντος Συντάγματος Ακολούθως, γίνεται περιγραφή του θεσμού της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης (Έννοια, λειτουργίες, αυτοτέλεια, πόροι – οικονομικά και έλεγχος). Γίνεται παρουσίαση της Ευρωπαϊκής εμπειρίας, καταλήγοντας στα ζητήματα προοπτικής του θεσμού, με έμφαση στις επικείμενες αλλαγές, που αφορούν την νέα αρχιτεκτονική στην αυτοδιοίκηση (συμπεριλαμβανομένου του β’ βαθμού). Συμπερασματικά η αυτοδιοίκηση και ειδικότερα η δευτεροβάθμια αυτοδιοίκηση στη χώρα μας αποτελεί εξελισσόμενο θεσμικό στυλοβάτη, στο πέρασμα του χρόνου, ωστόσο είναι φανερό ότι οι σημερινές συνθήκες επιβάλλουν αναγκαίες και ριζικές μεταρρυθμίσεις, τις οποίες δέχονται οι αρμόδιοι φορείς (ΚΕΔΚΕ, ΕΝΑΕ), ενώ η Κυβέρνηση τις χαρακτηρίζει «στόχο Εθνικής σημασίας». Είναι όμως φανερό ότι ο βαθμός επίτευξης του ως άνω στόχου εξαρτάται από το επίπεδο, την ποιότητα της διαβούλευσης, καθώς και τα κριτήρια με βάση τα οποία θα ολοκληρωθεί το τελικό πλαίσιο και η επαναχάραξη του αυτοδιοικητικού χάρτη της χώρας (Δηλαδή κριτήρια: Πληθυσμιακά, γεωγραφικά, Κοινωνικά, Οικονομικά, Αναπτυξιακά, Συμμετοχικά, πολιτιστικά και ιστορικά).

Δήμοι και Κοινότητες συγκροτούν σήμερα την πρώτη βαθμίδα τοπικής αυτοδιοίκησης, που αποτελεί θεμελιώδη δημοκρατικό θεσμό, τόσο της διοικητικής οργάνωσης της Ελλάδας, όσο και γενικότερα της κοινωνικής ζωής και παράδοσης του τόπου. Η τεράστια σημασία της πρωτοβάθμιας τοπικής αυτοδιοίκησης αντανακλάται στο γεγονός ότι το ίδιο το Σύνταγμα κατοχυρώνει την ύπαρξη και λειτουργία της που βασίζεται κυρίως στην αυτοτέλειά της, διοικητική και οικονομική. Για αυτό το λόγο, πρωταρχικό μέλημα της Πολιτείας πρέπει να είναι η αποτελεσματική οργάνωση και λειτουργία της, με την εκχώρηση σ’ αυτή ουσιαστικών αρμοδιοτήτων και πόρων για την εξασφάλιση της αυτοτέλειάς της. Μόνο με αυτό τον τρόπο, θα λειτουργεί αποτελεσματικότερα η διοίκηση και κατ’ επέκταση, το κοινωνικό κράτος και η δημοκρατία.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Τα νομικά πρόσωπα και πιο συγκεκριμένα τα Ν.Π.Δ.Δ., καταρχήν δε μπορούν να χαρακτηριστούν ως φορείς ατομικών δικαιωμάτων πολύ περισσότερο τα Ν.Π.Δ.Δ., εφόσον αποτελούν δημόσια νομικά πρόσωπα και ανήκουν στο δημόσιο τομέα, δεν επιτρέπεται να είναι φορείς ατομικών δικαιωμάτων παρά μόνο αποδέκτες σύμφωνα με την παραδοσιακή θεωρία. Ωστόσο προβλέπονται γι’αυτά κατ’εξαίρεση ορισμένα δικαιώματα, αυτά που προσιδιάζουν στη φύση τους όπως για παράδειγμα το δικαίωμα του «νόμιμου δικαστή» όπως ορίζεται στα άρθρα 8 και 20 του Σ. Ως νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου από το νόμο χαρακτηρίζονται κυρίως οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ), οι εκκλησίες και άλλες θρησκευτικές ομάδες και τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα (ΑΕΙ) που δικαιούνται πανεπιστημιακής αυτοδιοίκησης καθώς και πολλά άλλα. Τα δικαιώματα που απολαμβάνουν είναι κυρίως όσα δεν επιβάλλουν ως φορέα ένα φυσικό πρόσωπο όπως το δικαίωμα ζωής και ανθρώπινης αξιοπρέπειας, γι’αυτό περιορίζονται σε δικαιώματα όπως της παροχής έννομης προστασίας, της αναφοράς, της οικονομικής ελευθερίας και θρησκευτικής ελευθερίας κ.λπ. Τέλος, σχετικά με την ιδιοκτησία των Ν.Π.Δ.Δ. σε κάποιες περιπτώσεις προβλέπονται ευνοϊκότερες ρυθμίσεις.