Η αρχή nullum crimen nulla poena sine praevia lege κατά το άρθρο 7§1Σ. Στο άρθρο 7§1 του ελληνικού Συντάγματος κατοχυρώνεται μια αρχή θεμελιώδους σημασίας για το Ποινικό κυρίως Δίκαιο: η αρχή της μη αναδρομικότητας των ποινικών νόμων και των ποινών ή αλλιώς nullum crimen nulla poena sine praevia lege. Αυτή η αρχή παρέχει τις απαιτούμενες εγγυήσεις στους πολίτες ότι δεν θα συλληφθούν και δεν θα καταδικαστούν για πράξη που δεν ήταν αξιόποινη κατά την τέλεσή της. Δηλαδή, η κρατική εξουσία δεσμεύεται να μην δημιουργήσει αναδρομικά αξιόποινες υποστάσεις. Η αρχή αυτή βρίσκει εφαρμογή και στο φορολογικό (78Σ) και το διοικητικό δίκαιο με ορισμένους όμως περιορισμούς.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ Η Αρχή της νομιμότητας συνιστά μία από τις θεμελιωδέστερες αρχές που κατοχυρώνει το ελληνικό Σύνταγμα και διαπνέει ολόκληρη την έννομη τάξη. Είναι αλληλένδετη με τις έννοιες της λαϊκής κυριαρχίας και του κράτους δικαίου και εισάγει ένα προστατευτικό δίπολο: Αφενός εγγυάται ότι η δράση των εκτελεστικών και διοικητικών οργάνων του κράτους υπόκειται σε έλεγχο και συνεπώς οφείλει να κινείται εντός των ορίων της νομιμότητας που καθορίζεται από το Σύνταγμα και τους εθνικούς και ευρωπαϊκούς-διεθνείς κανόνες δικαίου, θεμελιώνοντας την αίσθηση του κράτους δικαίου. Αφετέρου, ανάγεται και σε σημαντικό προασπιστή των δικαιωμάτων των ιδιωτών απέναντι στο συμφέρον και την αυθαιρεσία της δημόσιας εξουσίας.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η αρχή της νομιμότητας αποτελεί ένα από τα ουσιαστικότερα θεμέλια του Κράτους δικαίου και κατ’ επέκταση του δημοκρατικού πολιτεύματος. Δεν υπάρχει τομέας της διοικητικής δραστηριότητας που να εξαιρείται από την υποχρέωση υποταγής της Διοίκησης στο Δίκαιο και να δικαιούται την απαλλαγή της από το καθήκον να δρα πάντα με βάση προϋπάρχουσα διάταξη ουσιαστικού νόμου. Η τήρηση και η εφαρμογή της αρχής της νομιμότητας από τα διοικητικά όργανα ενισχύει το αίσθημα ασφάλειας και εμπιστοσύνης των διοικουμένων απέναντί τους και οδηγεί στον απο μέρους τους σεβασμό και τήρηση των επιταγών της έννομης τάξης. Με αυτό τον τρόπο δημιουργούνται τα πλαίσια για την ουσιαστική ύπαρξη ενός Κράτους Δικαίου.

ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ 1. ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ 1.1. Έννοια της αρχής της νομιμότητας. 1.2. Ουσιαστική νομιμότητα. 1.3. Τυπική νομιμότητα. 1.4. Οι πηγές της νομιμότητας. 1.5. Νομιμότητα και Δημοκρατική Νομιμότητα. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ 2. ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΗΣ ΤΗΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ ΣΤΙΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ 2.1. Η αρχή της νομιμότητας στο άρθρο 5 παρ. 3 του Συντάγματος. 2.2. Η αρχή της νομιμότητας στο άρθρο 26 παρ. 2 του Συντάγματος. 2.3. Η αρχή της νομιμότητας στο άρθρο 50 του Συντάγματος. 2.4. Η αρχή της νομιμότητας στο άρθρο 82 παρ. 1 του Συντάγματος. 2.5. Η αρχή της νομιμότητας στα άρθρα 94 & 95 του Συντάγματος. ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ 1. Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟΥΣ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΚΛΑΔΟΥΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ 1.1. Η αρχή της νομιμότητας στο Ποινικό Δίκαιο, άρθρο 7 του Συντάγματος. 1.2. Η αρχή της νομιμότητας στο Φορολογικό Δίκαιο, άρθρο 78 παρ. 2 του Συντάγματος. 1.3. Η αρχή της νομιμότητας στο Οικογενειακό Δίκαιο. 1.4. Η αρχή της νομιμότητας στο Διοικητικό Δίκαιο. 1.5. Αρχή της νομιμότητας (κανόνες) στις νομικές πράξεις-υλικές ενέργειες της εκτελεστικής εξουσίας. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ 2. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΠΑΡΑΒΙΑΣΗΣ ΤΗΣ ΑΡΧΗΣ ΤΗΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ 2.1. Η ακυρότητα των διοικητικών πράξεων. 2.2 Οι ανυπόστατες διοικητικές πράξεις. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ 3. Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΑΡΧΗΣ ΤΗΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ 3.1. Δικαστικός έλεγχος της αρχής της νομιμότητας. 3.2. Διοικητικός έλεγχος της αρχής της νομιμότητας. 3.3. Το φαινόμενο της «θεμιτής παρανομίας». ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ 4. ΤΕΛΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Διάγραμμα  Η αρχή της νομιμότητας και η εξέλιξη της στο δικαιικό χώρο  το άρθρο 7 παρ.1 του Συντάγματος  Η αρχή της νομιμότητας και η ιστορική της διαδρομή (Magna carta, Ελλάδα, ΟΗΕ)  N.c.n.p.s.l.  H έννοια του νόμου  Αποκλεισμός εθίμου και στοιχεία του νόμου  Ο νόμος ως προϊόν λαϊκής βούλησης  Νομοθετική εξουσιοδότηση  Η απαγόρευση των αναδρομικών και αόριστων ποινικών νόμων  Το άρθρο 7 παρ. 2 του Συντάγματος  Εξαίρεση και υπεροχή του ευμενέστερου νόμου  Μέτρα ασφαλείας στο πεδίο εφαρμογής της αρχής  Αποτροπή της ατιμωρησίας των παραβάσεων των νόμων προσωρινής ισχύος  Παράθεση απόψεων σχετικά με την αναδρομικότητα του επιεικέστερου νόμου  Αναγκαιότητα ορισμένου και ακριβούς ποινικού νόμου  Εξάρτηση του αξιοποίνου από τη νομοθετική του πρόβλεψη  Εν λευκώ ποινικοί νόμοι  Εξαίρεση των δημοσίων υπαλλήλων από το άρθρο 7 παρ. 1 του Συντάγματος  Τεκμήριο αθωότητας  Έννοια και ιστορικά στοιχεία  Αποζημίωση του αδίκως καταδικασθέντος  Ποινικός κολασμός και περιορισμοί σύμφωνα με το Σύνταγμα και την ΕΣΔΑ  Η έννοια της ποινής στο άρθ. 7 παρ. 1 Σ. (κύριες και παρεπόμενες) και δυνατότητα υπαγωγής των διοικητικών ποινών  Απαγόρευση ορισμένων ποινών  Απαγόρευση της γενικής δήμευσης  Επιτρεπτή η ειδική  Απαγόρευση της θανατικής ποινής για πολιτικά εγκλήματα και ΕΣΔΑ  Απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής ποινής ή μεταχείρησης  Το άρθρο 7 παρ. 2 Σ  Απαγόρευση βασανιστηρίων  Απαγόρευση απομόνωσης ή προσβολής της γενετήσιας αξιοπρέπειας  ΕΣΔΑ  Αποζημίωση αδίκως ή παρανόμως καταδικασθέντων  Το άρθρο 7 παρ. 4 Σ  Εξαιρέσεις από την υποχρέωση  Η αρχή της νομιμότητας στο διοικητικό δίκαιο  Υπαγωγή της διοίκησης στη λαϊκή κυριαρχία  Έννοια  Ρυθμιστικό πλαίσιο της δράσης της διοίκησης  Άρθρα 26 παρ. 2,43,50,82,83,95 παρ. 1 Σ.  Ειδικές κυριαρχικές σχέσεις  Προϋποθέσεις για τον περιορισμό των δικαιωμάτων των δημοσίων υπαλλήλων  Νομοθετική εξουσιοδότηση  Συγκεκριμενοποίηση του δημοσίου συμφέροντος  Ακύρωση διοικητικής πράξης χωρίς νόμιμο έρεισμα  Αίτηση ακύρωσης στο ΣΤΕ  Εκπρόθεσμη έκδοση διοικητικής πράξης  Αντίδραση του διοικούμενου σε παράνομες και ανυπόστατες διοικητικές πράξεις  Έλεγχος νομιμότητας  Κυβερνητικές πράξεις  Έννοια  Μη υπαγωγή σε ακυρωτικό έλεγχο  Περιπτωσιολογία  Η αρχή της νομιμότητας στον Ποινικό Κώδικα (άρθρο 14 Π.Κ.)  Επιμέρους απαγορεύσεις της αρχής της νομιμότητας  N.C.N.P.S.L scripta  Το έθιμο ως άγραφος κανόνας  Νομοθετική εξουσιοδότηση (τυπικός και ουσιαστικός νόμος  N.C.N.P.S.L. stricta  Το άρθρο 1 του Π.Κ.  Σκοπός του νόμου και τελολογική ερμηνεία  Πλήρωση των κενών και αναλογική εφαρμογή  In dubio pro mitiore  N.C.N.P.S. praevia lege  Απαγόρευση αναδρομικότητας  Πεδίο της απαγόρευσης  Εξαίρεση της απαγόρευσης (άρθρο 2 Π.Κ.)  Έννοια του επιεικέστερου νόμου  Νόμοι προσωρινής ισχύος  Αναδρομικότητα στα μέτρα ασφαλείας  N.C.N.P.S.L. certa  Αποκλεισμός αόριστης ποινής  Έννοια της περιγραφής  Περιπτωσιολογία  Η αρχή της νομιμότητας στο Φορολογικό Δίκαιο  Το άθρο 78 παρ. 1  Έννοια του φόρου  Προϋποθέσεις για θέσπιση φόρου  Ρύθμιση της φορολογίας με πράξεις νομοθετικού περιεχομένου  Νομοθετική εξουσιοδότηση  Απαγόρευση αναδρομικών φορολογικών νόμων  Εκφάνσεις  Η αρχή της νομιμότητας στην ΕΣΔΑ  Το άρθρο 7 της ΕΣΔΑ  Επίλογος  Κατάλογος νομολογίας

ΕΙΣΑΓΩΓΗ . 1. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΜΕΛΙΩΣΗΣ ΤΗΣ ΑΡΧΗΣ Κράτος δικαιου, λαϊκή κυριαρχία. 2. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΑΡΘΡΩΝ α) Άρθρο 26 του Σ. Διάκριση των λειτουργιών: η αρχή διασφαλίζεται από την νόμιμη δράση της εκτελεστικής εξουσίας (Α 26§2 του Σ). β) Άρθρο 43 § 1,2 του Σ. Κανονιστική αρμοδιότητα της διοίκησης ( έννοια, μορφές ). γ) Άρθρο 50 του Σ. Περιορισμός της εξουσίας του Προέδρου. δ) Άρθρα 82, 83 του Σ. Αρμοδιότητες Κυβέρνησης, Υπουργών, Υφυπουργών ε) Άρθρο 95§1 του Σ. Διασφάλιση της αρχής της νομιμότητας. στ) Ο έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων: -Προληπτικός: Βουλή, Πρόεδρος της Δημοκρατίας (αναπομπή Α 42 Σ) -Κατασταλτικός: Δικαστήρια (Διάχυτος και Παρεμπίπτων). Άρθρα 87§2 και 93§4 του Σ. 3. ΠΑΡΑΒΑΣΕΙΣ 1.Καθε παράβαση της αρχής της νομιμότητας είναι παράνομη. α) Διαπίστωση από διοικητικό όργανο (διοικητικές προσφυγές). β) Διαπίστωση από τα δικαστήρια. 2.Μορφες παράβασης: α) Παράβαση νομοθετικής εξουσιοδότησης και έλλειψη της (παράβαση Α43§2 του Σ ). β) Κατ’ουσιαν παράβαση διατάξεων του Συντάγματος. γ) Παράβαση της διοικητικής νομοθεσίας. 4. ΝΟΜΙΜΕΣ ΠΑΡΑΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΡΧΗΣ -Θεμιτή παρανομία. ΕΠΙΛΟΓΟΣ