ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το σωματείο προστατεύεται στο αρθρο 12 ως μια λειτουργική οντότητα. Η συνταγματική προστασία δηλαδή, δεν απευθύνεται μόνο στα μέλη του αλλά πολύ περισσότερο στο ίδιο το σωματείο ως σύνολο, εξασφαλίζοντας την απρόσκοπτη λειτουργία του. Η συνεταιριστική ελευθερία πέρασε από πολλές διακυμάνσεις κατα τη διάρκεια της ελληνικής συνταγματικής ιστορίας, με τις ρυθμίσεις του ισχύοντος Συντάγματος να της έχουν προσδώσει μια ιδιαίτερη υφή. Με το ιδιαίτερο και προσεκτικά διαμορφωμένο πλέγμα δικαιωμάτων-εξωτερικών και εσωτερικων- με τα οποία εξοπλίζει τόσο τα μέλη όσο και τις ίδιες τις ενώσεις,το άρθρο 12 Συντ παρέχει μια σταθερή θεσμική βάση για την ύπαρξη του δικαιώματος του συνεταιρίζεσθαι και μάλιστα μια βάση που αποδεικνύεται αρκετά ανθεκτικήκαι σύγχρονη. Σκοπός του συντακτικού νομοθέτη ήτανο να εκδημοκρατίσει στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό την ύπαρξη και τη λειτουργία των ενώσεων προσώπων. Η παροχή του δικαιώματος αυτού με την «άφθονη» δόση ελευθερίας όπως προκύπτει από την ανάγνωση της διάταξης, αποτελεί ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα της κοινωνικοποίησης του κράτους

Τα ατομικά και τα κοινωνικά δικαιώματα είναι τα παρεχόμενα από το κράτος προς τους πολίτες δικαιώματα με τα οποία διευκολύνεται η κοινωνική συμβίωση των ατόμων και οργανώνεται η οικονομική,πολιτική και κοινωνική ζωή του τόπου. Θεωρητικά η ενάσκηση των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων κατοχυρώνεται από τις Διεθνείς Συνθήκες και τις Οικουμενικές Διακηρύξεις υπέρ όλων των ατόμων. Όμως, φυσικό είναι κάθε Συνταγματικό κείμενο να προβλέπει ειδικά δικαιώματα ή ειδικές ρυθμίσεις για τους πολίτες του κράτους αυτού. Οι διαφοροποιήσεις μεταξύ των ατόμων που απολαμβάνουν κάποιο δικαίωμα δημιουργούν την ανάγκη να γίνονται σαφείς κάθε φορά οι φορείς του κάθε δικαιώματος. Όμως αυτό δεν είναι πάντοτε εύκολο, ειδικά τη σύγχρονη εποχή που δικαιώματα αναγνωρίζονται όχι μόνο σε άτομα αλλά και σε ομάδες ατόμων και νομικούς σχηματισμούς. Συνεπώς μπορούμε σήμερα να διακρίνουμε ως φορείς των Ελληνικών Συνταγματικών Δικαιωμάτων τους Ελληνες πολίτες, τους πολίτες της Ευρωπαικής Ένωσης,τους αλλοδαπούς εκτός Ευρωπαικής Ένωσης, τα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου,τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και κάποιες φορές ομάδες προσώπων χωρίς νομική προσωπικότητα αν και η δυσχερέστερη ανεύρεση των φορέων γίνεται αναφορικά με τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου,καθώς είναι αντιφατικό τα ατομικά δικαιώματα που στρέφονται κατά του κράτους να αναγνωρίζονται και υπέρ αυτού.

Κύριο και βασικό υποκείμενο των υπό εξέταση Συνταγματικών δικαιωμάτων είναι φυσικά πρόσωπα Στη σύγχρονη όμως κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή τείνουν να κυριαρχήσουν νομικά μορφώματα, ανθρώπινα δημιουργήματα, τα οποία η έννομη τάξη τους αναγνωρίζει ικανότητα δικαίου και τα ονομάζει νομικά πρόσωπα. Εξετάζοντας κατά πρώτο λόγο τα ΝΠΙΔ, συμπεραίνουμε ότι το σύνολο της Θεωρίας ερμηνεύοντας ιστορικά και τελολογικά τις σχετικές διατάξεις του Συντάγματος διαστέλλει το γράμμα τους καθιστώντας υποκείμενά τους και τα νομικά πρόσωπα. Σε ό,τι έχει να κάνει με τα Δημόσια Νομικά Πρόσωπα, οι συγγραφείς εμφανίζονται διχασμένοι. Μεγάλο μέρος εξ αυτών δέχεται, ότι όταν ένα ΔΝΠ ενεργεί διαχειριστικές πράξεις όχι jure imperii αλλά jure gestionis, δηλαδή όχι ως φορές δημόσιας εξουσίας αλλά ως οιοσδήποτε ιδιώτης, τότε δεν μπορεί παρά να λάβει και την προστασία των υπολοίπων ιδιωτών με τους οποίους και εξομοιώνεται. Οι θεωρητικοί που αντιτίθενται στην αναγνώριση των ΔΝΠ ως φορέων συνταγματικών δικαιωμάτων, αρνούνται ότι αυτά μπορούν ποτέ να ενεργήσουν ως ο οιοσδήποτε ιδιώτης. Το Κράτος είναι ενιαίο είτε αποφασίζει να ενεργεί κατά το δημόσιο είτε κατά το ιδιωτικό δίκαιο. Κάθε άλλη άποψη θα ενείχε αντίφαση από τη στιγμή που το Κράτος ως κύριο υποκείμενο των υποχρεώσεων που θεσπίζονται με τις εν λόγω συνταγματικές διατάξεις θα εμφανιζόταν τώρα και υποκείμενο των θεσπιζόμενων δικαιωμάτων. Και η νομολογία όμως παρουσιάζεται διχασμένη με τον Άρειο Πάγο να αποδεικνύεται πιο τολμηρός και να αναγνωρίζει τα ΔΝΠ ως φορείς Συνταγματικών Δικαιωμάτων. Σε πλήρη αντίθεση το Συμβούλιο της Επικρατείας εμμένοντας στη νομολογία του παρουσιάζεται πιο εφεκτικό και διστάζει να υπαγάγει τα ΔΝΠ υπό την προστατευτική ισχύ των υπό εξέταση δικαιωμάτων. Περαιτέρω υπάρχουν συνταγματικές διατάξεις που εγγυώνται θεσμικά τη λειτουργία ορισμένων ΔΝΠ όπως είναι τα ΑΕΙ (άρθρο 16 Σ.) και οι ΟΤΑ (άρθρο 102 Σ.). Το Κράτος δεν μπορεί να επέμβει στα εν λόγω ΝΠΔΔ, αφαιρώντας την περιουσία τους ή περιορίζοντας την διοικητική τους αυτοτέλεια και δυσχεραίνοντας με αυτόν τον τρόπο την λειτουργία τους γιατί έτσι θα καταστρατηγούσε τις συνταγματικές εκείνες διατάξεις που εγγυώνται την ομαλή ύπαρξη και λειτουργία τους. Τα ανάλογα ισχύουν και για τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης (άρθρο 24}5 Σ.). Εξαίρεση αναγνωρίζουν οι ως άνω συγγραφείς και για τις Εκκλησίες ή τις άλλες θρησκευτικές οργανώσεις που έχουν λάβει τον χαρακτήρα ΝΠΔΔ. Επίσης ως φορείς συνταγματικών δικαιωμάτων αναγνωρίζονται, αν και όχι αναντίρρητα, και ΝΠΔΔ σωματειακού χαρακτήρα, όπως είναι πχ ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών, από τη στιγμή που έχουν σκοπό μεταξύ άλλων και την εξυπηρέτηση των συμφερόντων των μελών τους δεδομένου ότι αυτά δεν ταυτίζονται πάντα με τα συμφέροντα του κράτους. Παράλληλα τη συνταγματική τους προστασία δεν χάνουν εκείνα τα ΝΠΙΔ που με πολιτειακή πράξη μετετράπησαν σε ΝΠΔΔ εκτός αν η ως άνω διαδικασία έγινε με την συναίνεση των μελών τους ή ακολουθήθηκαν οι συνταγματικές διατάξεις περί κρατικοποιήσεων (άρθρο 106 Σ.).